در حال حاضر یکی از مشکلات اساسی کشورهای کوچک و خصوصا بزرگ، کنترل فاضلابهای شهری و جلوگیری از آسیبهای وارد شده به انسانها است. زمانی که فاضلابها به صورت غیر معمول زیاد شوند، باکتریهای غیر هوازی موجود در آنها توانایی تبدیل کردن فاضلابهای جامد به مایع را ندارند و در نتیجه، روند تصفیه دچار مشکل میشود.
با توجه به این که فاضلاب وارد شده به محیطزیست آسیبهای مختلفی را به انسانها و جانداران دیگر وارد میکند، استفاده از تانکهای پیشتصفیه یا همان سپتیک تانک کاربرد بیشتری پیدا کرده است. اما اگر میخواهید اطلاعات کاملی درباره سپتیک تانک و انواع آن به دست بیاورید، پیشنهاد میکنیم که در ادامه این مطلب همراه ما باشید.
سپتیک تانک چیست؟
سپتیک تانک نوعی مخزن نگهدارنده فاضلاب است که مواد آلی موجود در پسابها را هضم میکند و عملیات جداسازی مواد شناور مختلف جامد و روغنها را از فاضلاب انجام میدهد. این سیتسم از مجموعه قطعات مختلفی ساخته میشود که باعث تصفیهسازی فاضلاب در محلهای خاص است؛ از همین رو برای شهرها و روستاهایی که فاضلاب شهری ندارند، بیشتر کاربرد دارد.
در سپتیک تانکها لولههای سوراخدار وجود دارد که برای تخلیه پسابها استفاده میشوند. از این سپتیک تانکها برای مکانهای مختلف از جمله واحدهای مسکونی، هتلها، رستورانها، کارخانههای صنعتی و تولیدی، کارگاههای عمرانی و مکانهای تفریحی و ورزشی بیشتر کاربرد دارند.
اجزای سپتیک تانک
هر کدام از دستگاههای سپتیک فاضلاب از اجزا و قسمتهای مختلفی ساخته شده است که هر کدام وظیفه خاصی را برای تصفیه فاضلاب انجام میدهند؛ از همین رو اگر میخواهید آشنایی بیشتری با این مخازن داشته باشید، موارد زیر را بررسی کنید:
سیستم ورودی فاضلاب
بافل ورودی سپتیک تانک، نوعی دستگاه هدایتکننده است که فاضلاب خام را به سطح پایین تا میانی سپتیک تانک انتقال میدهد. این سیستم از گرفتگی لوله ورودی جلوگیری میکند و به تهنشین شدن جامدات در انتهای مخزن هم کمک میکند. همچنین با وجود این قسمت، نیازی به هم زدن فاضلاب به صورت متعدد نیست.
دیوار جداکننده
دیوار محافظ یا جداکننده سپتیک تانک، برای جدا کردن محفظههای مختلف در گند انبار استفاده میشود. این دیوارها کفهای شناور و مواد جامد تهنشین شده را در محفظه اول حفظ میکند. از طرفی دهانه مخصوصی در آن تعبیه شده است که برای انتقال فاضلاب مایع به قسمت بعدی مخزن کمک میکند.
توجه داشته باشید که تعداد محفظههای سپتیک تانک باعث افزایش یا کاهش دیوارهای بافل میشود. مثلا تانکهایی که سه محفظه دارند، دو دیواره جداکننده برای آنها وجود دارد. از طرفی مخارن دو محفظه هم، با وجود یک دیوار جداکننده جدا میشوند.
بافل خروجی سپتیک تانک
این دستگاه، فاضلاب را از قسمت میانی مخزن به لوله تخلیه هدایت میکند و مانع از خروج لجن و خاک مخزن به بیرون میشود. همچنین لوله خروجی هم با وجود آن، مسدود نمیشود.
فیلتر پساب
این فیلتر در بافل خروجی سپتیک تانک وصل میشود و برای نگهداری مواد جامع معلق گزینه مناسبی است. این فیلترها باید در زمان مشخص و به صورت کاملا مرتب تمیز شوند؛ در غیر این صورت، امکان مسدودشدن لوله خروجی وجود دارد.
دریچه سپتیک تانک
تمامی مخازن سپتیک فاضلاب باید به صورت مرتب تهیه شوند؛ از همین رو دریچه مخصوص به خروج گازهای مضر از تانک قرار داده شده است. این گازها از باکتریهای موجود در تانک به وجود میآیند که در صورت عدم تخلیه، مانع از تصفیه فاضلاب میشوند. برای تهویه سپتیک تانک از استراتژیهای تهویه پشت بام و دریچه مخزن استفاده میکنند.
پورت دسترسی سپتیک تانک
این پورتها در واقع دهانه سرپوشیده در بالای مخازن هستند که دسترسی آسان به سیستمهای دیگر از جمله فیلتر پساب را فراهم میکنند. بیشتر مخزنهای تصفیه فاضلاب از دو دهانه یا پورت دسترسی تشکیل شدهاند.
لوله خروجی سپتیک تانک
وقتی که فاضلاب خام به مخزن سپتیک فاضلاب انتقال داده شود، از طریق لوله خروجی به سیستم تصفیه پیشرفته یا میدان تخلیه ریخته میشوند. البته اگر تانک در زمینهای ناهموار یا شیبدار قرار داد شود، باید ایستگاه پمپ برای تحت فشار گذاشتهشدن فاضلاب از مخزن سپتیک تانک به بیرون هم نصب شود.
مخزن زلالسازی
این مخزن که به عنوان مخزن ثانویه هم شناخته میشود، تقریبا نیمی از ابعاد سپتیک تانک را اشغال میکند و برای زلالسازی فاضلاب کاربرد داد. در بیشتر سپتیک تانکهای پیشرفته، این مخزنها وجود دارد؛ چرا که آلایندههای فاضلاب را قبل از تخلیه پساب به میدان تخلیه یا همان میدان زهکشی، از بین میبرد. قطعات مخزن زلالسازی در دو قسمت فیلترهای رسانهای و واحدهای تصفیه هوازی تقسیمبندی میشوند.
نحوه عملکرد سپتیک تانک
سیستمهای سپتیک تانک در واقع فاضلاب موجود در قسمتهای مختلف مانند دستشویی و زهکشیهای مختلف را جمع میکند و عملیات جداسازی جامدات و مایعات را انجام میدهد. همچنین در نهایت هم با تصفیه فاضلاب، آن را به میدان خروجی انتقال میدهد؛ اما این که تصفیه کامل ففاضلاب به چه شکلی انجام میشود، مراحل و جزئیات خاصی دارد که در ادامه به معرفی آنها میپردازیم:
- در مرحله اول، فاضلاب دستشویی، حمام، سینک ظرفشویی، ماشین لباسشویی و ماشین ظرفشویی وارد لوله زهکشی اصلی میشوند و در نهایت به درون مخزن سپتیک میریزند
- با ورود فاضلاب به داخل مخزن، مواد جامد در کف تانک سپتیک فاضلاب تهنشین میشوند و در نهایت تشکیل لجن میدهند
- در مرحله بعدی چربیها، گریسها و روغنها روی مخزن شناور میشوند و کف به وجود میآورند
- آن دسته از باکتریهای موجود در سپتیک تانک که نیاز به اکسیژن ندارند، از آلایندههای آلی فاضلابها تغذیه میکنند
- مایعات موجود در مخزن از فیلتر پساب نزدیک به خروجی مخزن عبور میکنند و بعد از پاکسازی، از طریق لوله منتهی به میدان تخلیه خارج میشوند
- لولههای موجود در میدان زهکشی که سوراخ شدهاند، فرصتی برای نفوذ به لایهای از شن میدهند
- باکتریهایی که نیاز به اکسیژن دارند ( باکتریهای هوازی)، عملیات تجزیه آلایندهها را انجام میدهند؛ چرا که با این کار، فاضلاب از شنها رد میشود و به خاک نفوذ پیدا میکنند. بر همین اساس ناخالصیهای باقیمانده از فاضلاب شامل باکتریهای مضر، ویروسها و مواد مغذی حذف میشوند
- فاضلاب تصفیهشده در مخزن سپتیک تانک، راه خود را به آبهای زیر زمینی پیدا میکند و در مرحله آخر هم به رودخانهها، دریاچههای مجاور و نهرها تخلیه میشوند
البته توجه داشته باشید که اگر هر کدام از سیستمهای موجود در تانکهای تصفیه به دستی کار نکنند، آلایندههای و مواد مضر از بین نمیروند و به گیاهان، انسانها و حیوانات هم آسیب وارد میکنند.
محاسبه ظرفیت سپتیک تانک
سیستمهای سپتیک تانک به منظور تصفیه فاضلاب در قسمتهای مختلف استفاده میشود؛ از همین رو باید قبل از انتخاب آن، به ظرفیت تانک هم توجه کنید. البته بسیاری از افراد نمیدانند که دقیقا باید چه سایزی از تانکهای سپتیک را انتخاب کنند؛ از همین رو پیشنهاد میکنیم که برای محاسبه ظرفیت دقیق مخازن سپتیک تانک، به موارد زیر توجه داشته باشید:
محاسبه فرمول ظرفیت مخزن بر اساس میزان فاضلاب
در مرحله اول باید تعداد افراد یا مساحت منطقه مورد نظر خود را مشخص کنید تا بتوانید تانک مناسب آن را تهیه کنید. در حالت کلی برای مناطقی که فشار آب کمی دارند، به ازای هر خانه با حداکثر 3 خواب، باید حداقل 5 سیستم استفاده شود؛ اما با این وجود، به ازای هر اتاق خواب اضافی، یک سیستم دیگر باید اضافه کنید. توجه داشته باشید که فرمول محاسبه ظرفیت سپتیک تانک بر اساس مقدار فاضلاب جمعآوری شده در شبانه روز به شرح زیر است:
- اگر حجم فاضلاب جمعآوری شده در شبانه روز تا 2 متر مکعب باشد، حداقل حجم تانک باید 3 متر مکعب باشد
- اگر حجم فاضلاب نین 2 تا 6 متر مکعب باشد، حجم تانک باید 1.5 برابر حجم فاضلاب باشد
- اگر حجم فاضلاب روزانه بین 6 تا 60 متر مکعب باشد، میزان حداقل حجم تانک بر اساس فرمول V=4500+0.78*Q به دست میآید. در این فرمول Q معادل مقدار فاضلاب جمعآوری شده در شبانه روز و V، معادل حداقل حجم سپتیک تانک است.
محاسبه فرمول محسبه ظرفیت بر اساس تعداد نفرات
از طرفی دقت کنید که فرمول محاسبه حداقل ظرفیت سپتیک تانک بر اساس تعداد نفرات هم از طریق رابطه V=2000 + P*C به دست می آید. در این فرمول P تعداد نفرات تولیدکننده فاضلاب، C سرانه تولید فاضلاب در هر شبانه روز بر حسب لیتر و به ازای هر نفر و V هم حداقل حجم سپتیک تانک به ازای هر نفر است.
درباره محاسبه ظرفیت سپتیک تانک نکات مختلفی وجود دارد که بهتر است به آنها توجه کنید:
- با وجود این فرمولها میتوانید نزدیکترین مخزن مناسب خود را پیدا کنید
- برای استفاده سپتیک تانک در شهرهای مختلف، باید جمعیت هر کدام از شهرستانها را جداگانه محاسبه کنید و در نهایت با هم جمع کنید
- همیشه پیشبینی تولید فاضلابهای بالاتر از محاسبات را داشته باشید
موارد مصرف سپتیک تانک
وظیفه اصلی سپتیک تانکها تصفیه فاضلابها و جلوگیری از آسیب پسابها به محیطزیست است؛ از همین رو در هر محیطی که فاضلابهای انسانی وجود دارد، باید سپتیک تانک استفاده شود؛ اما با این حال وجود سپتیک تانکها در برخی از محیطها کاملا ضروری است که در ادامه آنها را معرفی میکنیم:
- در فضاهای کوچک و فاقد فضای خالی برای میدان تخلیه سپتیک تانکهای معمولی
- مکانهایی با خاک کم عمق که برای نفوذ فاضلاب مناسب نیستند
- فضاهای سنگی یا خاکهای غیر قابل نفوذ که مانع از ورود فاضلاب به درون زمین میشوند
- در محیطهای حساس که باید فاضلاب اضافی تصفیه شوند
- مکانهایی که قوانین زیست محیطی حساس و سختگیرانه دارند
کاربرد سپتیک تانک
سپتیک تانکها با وجود قسمتهای مختلف، کمک بزرگی به جلوگیری از بستهشدن چاههای فاضلاب و لولهها میکنند. همچنین روند تصفیه آب را هم سریعتر میکنند و مانع از آلودهشدن خاک و آب میشوند؛ از همین رو شما میتوانید از آنها برای کاربردهای زیر استفاده کنید:
- استفاده از سپتیک تانکها برای پیشتصفیه مقدماتی فاضلابها در واحدهای مسکونی، رستورانها، هتلها، مراکز عمومی مانند ادارهها، کارگاهها و کارخانهها
- از بین بردن ذرات چربی و دیگر مواد سنگین در فاضلابها
- برقراری تعادل و فشار فاضلابها در سیستمهای مختلف فاضلاب
البته به غیر از این موارد، هر زمانی که نیاز به تصفیهسازی فاضلابها وجود داشته باشد، میتوانید از سپتیک تانکها استفاده کنید.
شرایط نگهداری و نحوه افزایش کارایی سپتیک تانک
درست است که سپتیک تانک وظیفه تصفیه فاضلاب را بر عهده دارد و برای این کار طراحی شده است؛ اما باید توجه داشته باشید که باید برای نگهداری آن به نکات مختلفی توجه داشته باشید؛ در غیراینصورت ممکن است که بعدازمدتی مخزن گندانبار شما دچار مشکل شود و هزینه اضافی برای شما ایجاد کند. بنابراین نکات مهم درباره افزایش کارایی سپتینک تانک را معرفی میکنیم:
سلامت قطعات و سیستم آن را به طور مرتب بررسی کنید
دقت کنید که سیستمهای سپتیک تانک باید بهطور متوسط هر 3 تا 5 سال یکبار، بررسی شوند. بهاینصورت که موارد مختلف مانند نشتی، لایههای لجن موجود در سپتیک تانک و سالم بودن قطعات آن به صورت کامل بررسی و در صورت نیاز تعمیر میشوند.
از ماشین ظرفشویی و لباسشویی به صورت پشت سر هم در روز استفاده نکنید
شستشوی مداوم لباس و ظروف با ماشینهای مخصوص آن میتواند فشار زیادی را به سپتیک تانک شما وارد کند؛ از همین رو پیشنهاد میکنیم که تعداد دفعات استفاده از آنها را در چند روز هفته انجام دهید.
از ریختن مواد اضافی درون دستشویی جلوگیری کنید
توجه کنید که ریختن زبالههای دیگر در توالت، بهشدت باعث آسیب به سپتیک تانکها میشوند؛ در این صورت اگر پوشک، نخ دندان یا حتی مو به داخل تانک وارد شود، باعث مسدود شدن آن میشود و در نهایت به مخزن آسیب وارد میکند.
در انتخاب مواد شیمیایی پاک کننده دقت کنید
برخی از مواد پاککننده باعث آسیب به باکتریهای مفید درون سیستم سپتیک میشود و به آن آسیب میرساند؛ از همین رو بهتر است که مایعهای ملایم را استفاده کنید.
از محل تخلیه سپتیک تانک محافظت کنید
همواره محل تخلیه تانک را بررسی کنید و تعمیرات لازم را انجام دهید. برای مثال دقت کنید که ناودانها موجود در محل، آب را از دور زهکشی خالی میکنند. از طرفی به هیچ عنوان درختچهها و درختان را نزدیک به زمین زهکشی نکارید؛ چون که امکان تداخل ریشهها با لولههای مخزن وجود دارد.
سیستم سپتیک تانک خود را بهبود دهید
در حالت عادی طول عمر سپتیک تانکها بین 10 تا 25 سال است؛ اما اگر میخواهید از سپتیک فاضلاب خود بهتر محافظت کنید، بهتر است که با اضافه کردن واحدهای تصفیه، عملکرد سیستم را بهبود دهید.
از ریختن موارد زیر در تانک جلوگیری کنید
بهتر است که مواد مختلف مانند چربی یا گریس، روغن موتور، تفاله قهوه و چای، پوست تخممرغ، انواع پوستهها، محصولات بهداشتی زنانه، دستمال کاغذی، رنگ و مواد شیمیایی را درون آن نریزید.
انواع سپتیک تانک از نظر جنس بدنه
تمامی سپتیک تانکهایی که برای تصفیه فاضلابها ساخته میشوند، از جنس مخصوصی با توجه به کاربرد و نوع سپتیک، ساخته میشوند. هر کدام از آنها ویژگیها و مزایا و معایب مختلفی دارند که در ادامه ویژگیهای هر کدام را معرفی میکنیم:
سپتیک تانک پلی اتیلنی
یکی از سادهترین و باکیفیتترین جنسهای بدنه سپتیک تانک، از جنس پلیاتیلن ساخته میشود. این تانکها که با عنوان PE هم شناخته میشوند، قیمت ارزانی نسبت به دیگر مدلها دارند و بسیار هم مقاوم هستند. از طرفی یکی از ویژگیهای مثبت آن، عدم نشتی آلودگیها به خارج از محیط مخزن و مقاومت بالا در برابر فشار، گرما، خوردگی، و رسوبات مختلف است.
مزایای سپتیک تانک پلی اتیلنی
- وزن سبک و حمل و نصب آسان
- مقاومت در برابر اشعههای فرابنفش
- عایقبندی کامل تانک در برابر موارد مختلف
- مقرونبهصرفه
- طول عمر زیاد
- ضد زنگ
- مقاوم در برابر شکسته شدن
معایب سپتیک تانک پلی اتیلنی
- امکان شناور شدن
- مقاومت پایینتر در برابر باد به دلیل وزن سبک
- احتمال نیاز به نصب سیستم لنگر
سپتیک تانک فایبرگالس
تانکهای فایبرگلاس، از پلاستیکهای تقویتشده ساخته میشوند که دوام مخزن را بیشتر از قبل میکند. این مخزنها مقاومت شیمیایی بالایی دارند و در برابر حرارت هم مقاومت میکنند. همچنین وزن انواع سپتیک تانک فایبرگالس نسبت به مواد بهکاررفته در ساختار آنها سبک است و برای جابهجایی مشکلی به وجود نمیآورند.
مزایای سپتیک تانک فایبرگلاس
- ماندگاری بالا
- مقاومت در برابر زنگزدگی و مواد شیمیایی
- استحکام بیشتر نسبت به مخازن پلی اتیلن پلاستیکی
- قابلیت تعمیر و رسیدگی آسان
معایب سپتیک تانک فایبرگلاس
- امکان آسیب در هنگام حملونقل
- امکان وجود نشتی به دلیل استفاده از چسبهای نامناسب
- امکان شناور بودن آن به دلیل وزن سبک
سپتیک تانک بتنی
سپتیک تانکهای بتنی حجم بسیار بزرگتری نسبت به جنسهای پلاستیکی یا فایبرگلاس دارند و ماندگاری آنها هم بیشتر از نمونههای دیگر است. این مخزنها وزن بسیار سنگینی دارند و نصب آن باید به دست متخصصان حرفهای انجام شود.
مزایای سپتیک تانک بتنی
- عدم شناورشدن بهدلیل وزن زیاد
- ماندگاری زیاد نسبت به نمونههای دیگر
- امکان تحمل وزنهای سنگین
- قابلیت تحمل شرایط آبوهوایی مختلف
معایب سپتیک تانک بتنی
- گران قیمت بودن نصب و خرید آنها
- قابلیت جابهجایی بسیار سخت
- سخت بودن تعمیرات
- عدم مقاومت کافی در برابر خوردگی
سپتیک تانک استیل
جنس بدنه این مدل از مخزنها از استیل است و نسبت به دیگر مدلهای سپتیک تانک، کمتر استفاده میشود. مخزنهای استیل در برابر خوردگی مقاومت کمتری نسبت به مدلهای دیگر دارند.
مزایای سپتیک تانک استیل
- مقاومت بالا در برابر شناورشدن
- استحکام بدنه
- ضد زنگ بودن
معایب سپتیک تانک استیل
- مقاومت کم در برابر خوردگی
- هزینه بالا
- ماندگاری پایینتر نسبت به مدلهای دیگر
عوامل موثر بر قیمت سپتیک تانک
قطعا قیمت سپتیک تانک با جنسهای مختلف، مقدار قابلتوجهی است؛ چرا که فرایند تصفیه فاضلاب به آسانی انجام نمیشود و برهمیناساس باید سیستم پیچیدهتری به کار گرفته شود؛ اما با این وجود، برخی از عوامل مهم زیر در قیمتگذاری آن تاثیر مستقیم دارند:
- هرچه اندازه مخزن بزرگتر باشد، قیمت آن هم بیشتر است
- محل نصب سپتیک تانک هم بر قیمت آن تاثیر میگذارد. مثلا نوع خاک، عمق لازم برای سوراخکردن، شیب زمین و گیاهان موجود در زمین باعث افزایش یا کاهش قیمت آن میشود
- جنس بدنه سپتیک تانک هم باعث تفاوت قیمت آنها میشود. مثلا مخزنهای پلیاتیلن و فایبرگلاس قیمت کمتری نسبت به مخازن بتنی دارند
- در صورتی که نیاز به میدان زهکشی غوطه ور وجود داشته باشد، هزینه اولیه شما افزایش پیدا میکند
جمعبندی
خرید سپتیک تانک یکی از بهترین راهها برای پیشتصفیه فاضلاب و جلوگیری از آسیب به محیطزیست است؛ از همین رو پیشنهاد میکنیم که برای مناطق مسکونی و محلهای عمومی مختلف، از این سیستم استفاده کنید. البته توجه داشته باشید که کیفیت سپتیک تانک هم تاثیر زیادی بر میزان تصفیه فاضلاب دارد؛ از همین رو بهتر است که از مراکز معتبر و متخصص در این زمینه مانند فروشگاه کمپ کروپ خرید خود را انجام دهید. همچنین اگر برای انتخاب اندازه و ظرفیت مخزن خود هم نیاز به مشاوره داشتید، میتوانید روی کمک متخصصان ما در کمپ کروپ حساب کنید.
سوالات متداول
جابهجایی کدام یک از سپتیک تانکها سختتر است؟
مخازن بتنی نسبت به مخازن پلاستیکی و جنسهای دیگر سنگینتر هستند و حملونقل آنها هم سختتر انجام میشود.
برای محلهایی با درجه اسیدی بالا، کدام یک از سپتیک تانکها مناسبتر هستند؟
اگر خاک محل مورد نظر شما اسیدی است، به دنبال تانکهای پلیاتیلنی باشید.
بهترین مکان برای قرارگیری سپتیک تانکها کجا است؟
بهتر است که گندانبار را در مناطق خلوت و غیر ترافیکی قرار دهید؛ چرا که با عبور ماشینها، امکان آسیب به مخازن خصوصا از نوع پلیاتیلن وجود دارد.
تخلیه سپتیک تانک به چند روش انجام میشود؟
شما میتوانید مخزن سپتیک تانک را به سه شیوه پمپ مکش، زهکش و دستی تخلیه کنید.
سپتیک تانک به چه منظوری استفاده میشود؟
مخزن سپتیک، فاضلاب را پیشتصفیه میکند و باعث جداسازی ذرات قابل تهنشینی از مایعات میشود. همچنین از گرفتگی لولهها جلوگیری میکند و با متعادلسازی پمپاژ فاضلاب، آلودگیها را کاهش میدهد.